CalPolonia :: Informator polonijny w USA :: Polacy w Kalifornii :: California Polonia :: Wiadomości, wydarzenia, ogłoszenia, forum

Media polskie w Nowej Zelandii

Posted on: March 10, 2006

Jedną z najistotniejszych części składowych polskiego życia narodowego na obczyźnie była i jest prasa polska. Mają również swoje dzieje media polskie w Nowej Zelandii. Niestety, do tej pory wcale nieznane. Oczywiście, biorąc pod uwagę małą stosunkowo ilość Polaków w tym kraju (zaledwie kilka tysięcy osób) ich dzieje są skromne.

Dzieje prasy polskiej w Nowej Zelandii rozpoczyna w lipcu 1942 roku wydawanie miesięcznika w języku angielskim „Polish and Central European Review”. Pismo, poświęcone sprawom polskim i Centralnej Europy, wydawały i redagowały w okresie II wojny światowej Konsulaty Generalne R.P. w Sydney (Australia) i Wellington (Nowa Zelandia). Magazym przeznaczony był głównie dla australijskich i nowozelandzkich sfer politycznych. Ostatni numer ukazał się z datą 1 czerwca 1945 roku. Pełne zbiory lub pojedyncze numery tego pisma posiadają: Biblioteka Polska w Londynie, Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, Polski Instytut Naukowy w Ameryce - Polish Institute of Arts and Sciences in America i Polish Emigre Press Archive w Sunnyvale (California) w USA.

Z racji przyjęcia przez rząd Nowej Zelandii 732 polskich sierot i półsierot oraz 102 dorosłych osób do opieki nad dziećmi, Konsulat Generalny R.P. w Wellingtonie uznał za stosowne wydawanie osobnego dodatkowego pisma dla odbiorcy Nowozelandzkiego o sprawach polskich. Pismo pt. „Polish Bulletin for New Zealand” wychodził nieregularnie od 2. poł. 1944 do połowy 1945 roku. Jego redaktorem odpowiedzialnym był konsul generalny, dr Kazimierz Wodzicki. Zbiór tego pisemka jest w Bibliotece Polskiej w Londynie oraz był w zbiorach Polskiego Towarzystwa Historycznego w Adelajdzie (Australia), a po jego wręcz barbarzyńskiej likwidacji prawdopodobnie znajduje się w nieuporządkowynych jeszcze zbiorach Muzeum i Archiwum Polonii Australijskiej w Melbourne, które (dr Zdzisław Derwiński) w cudowny sposób uratowało przed zagładą część zbiorów Towarzystwa Historycznego w Adelajdzie, w tym archiwum Konsulatu Generalnego R.P. w Wellingtonie z okresu II wojny światowej.

W istniejącym od listopada 1944 roku do 1949 roku obozie polskich dzieci w Pahiatua na Wyspie Północnej ukazywały się trzy pisemka polskie: zaraz po przyjeździe do obozu „Głos Kiwi. Pismo Polskie w Nowej Zelandii” (1944), które zastąpiła „Gazetka Ścienna. Pahiatua Polish Children Camp” (1944-45), a po niej wydawany był „Głos Osiedla Polskiego w Nowej Zelandii” (1945). Wydawała je administracja obozowa (Jan Kowalik „Bibliografia czasopism polskich wydawanych poza granicami Kraju od września 1939 roku” t.- 1-5, Lublin 1976, 1988). Pisemka te były przeznaczone głównie dla personelu obozu i starszej młodzieży (znającej lepiej język polski w piśmie) oraz były wysyłane czy dostarczane dla młodzieży polskiej mieszkającej w bursach nowozelandzkich szkół średnich. Dzisiaj jest niemożliwością uzyskać więcej danych o tych pisemkach, bo ich wydawcy już nie żyją, a nieliczni dzisiaj ich czytelnicy niewiele pamiętają.

Pełne lub zdekompletowane zbiory „Głosu Kiwi” mają: Biblioteka Polska w Londynie, Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku i Polish Emigre Press Archive w Sunnyvale (California) w USA. Pełne archiwum obozu w Pahiatua, wraz ze zbiorami pism w nim wydawanych, znajduje się obecnie w National Archives w Wellingtonie. Drukowane zbiory umieszczono również w bibliotece General Assembly Library w Wellingtonie i w bibliotece Victoria University of Wellington Library. Jednak wydany przez tę ostatnią bibliotekę w 2003 roku przewodnik „Book & Print in New Zealand: A Guide to Print Culture in Aotearoa (electronic resource) – Polish” nie wymienia pisemek polskich wydawanych w obozie w Pahiatua.

Po obozie w Pahiatua Wellington stał się drugim ośrodkiem polskim, w którym wydawano i wydaje się polskie, w tym wypadku polskojęzyczne gazetki – biuletyny. Pierwszym polonijnym pismem był dwumiesięcznik „Wiadomości Polskie”, których pierwszy numer ukazał się pod datą 5 marca 1950 roku. Był i jest to do dnia dzisiejszego wydawany w ok. 350 egzemplarzach biuletyn Stowarzyszenia Polaków w Nowej Zelandii z siedzibą w Wellington. Jego redaktorami byli m.in. Mikołaj Polaczuk, Stanisław Barański, Edward Mroczek (od 1971), a obecnie (2005 r.) jest nim Marian Ceregra.

Roczniki „Wiadomości Polskich” znajdują się w bibliotece Victoria University of Wellington Library, Bibliotece Polskiej w Londynie i Polish Emigre Press Archive w Sunnyvale (California) w USA oraz były w zbiorach Polskiego Towarzystwa Historycznego w Adelajdzie (Australia) przed jego likwidacją.

Dlatego, że „Wiadomości Polskie” były przeznaczone dla całej Polonii nowozelandzkiej, w latach 1950-52 wychodził nieregularnie wewnętrzny miesięcznik Stowarzyszenia pod tytułem „Stowarzyszenie Polaków w New Zealand. Komunikat”, który redagowała zazwyczaj Salomea Szymczych. W listopadzie i w grudniu 1954 oraz w styczniu 1955 roku został wydany „Komunikat. Wiadomości Polskie”. Było to wspólne urzędowe pismo Stowarzyszenia Polaków i Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (M. Polaczuk „Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Nowej Zelandii” Wellington 1986, s. 4). Stowarzyszenie Polaków w Nowej Zelandii wydało jedyny raz publikację „Polak w Nowej Zelandii. Rocznik Stowarzyszenia Polaków w Nowej Zelandii. Yearbook of the Association of Poles in New Zealand. Wellington, New Zealand 1951/52”. Rocznik był wydany w językach polskim i angielskim, a jego redaktorem był Zygmunt Frankel (Jan Kowalik, j.w.).

Poza tym w Wellingtonie w 1966 roku ukazywał się biuletyn „Komitet Obchodu Tysiąclecia Państwa i Chrztu Polski w Nowej Zelandii. Wellington. Komunikat” redagowany przez dr Teresę Czochańską.

W 1970 roku duszpasterstwo nad Polakami w Nowej Zelandii objęli księża Chrystusowcy, a konktertnie ks. Władysław Lisik, który osiadł w Wellingtonie. W 1971 roku zapoczątkował on wydawanie „Biuletynu Komitetu Duszpasterskiego w Nowej Zelandii”. Prawdopodobnie po jego wyjeździe pisemko przystało się ukazywać. Na początku 2005 roku ukazywać się zaczął w Wellingtonie „Wellingtoński Kwartalnik”, wydawany i redagowany przez ks. Maksymiliana Szurę TChr., byłego redaktora ukazującego się w Australii „Przeglądu Katolickiego”. Pisemko ma już oddanych sobie czytelników.

W 1954 roku Międzyorganizacyjny Komitet Stowarzyszenia Polaków w Nowej Zelandii i Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (obie organizacje w Wellingtonie) wydał „Jednodniówkę” poświęconą 10. rocznicy zdobycia przez Polaków klasztoru Monte Cassino (maj 1944) i Powstania Warszawskiego (sierpień-październik 1944). Natomiast w 1970 roku Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Nowej Zelandii wydało „Jednodniówkę” z okazji 20. rocznicy swego istnienia, którą zredagował ppłk. Feliks Guzowski.

Po Wellingtonie kolejnym polskim ośrodkiem prasowym zostało największe miasto Nowej Zelandii – Auckland, gdzie osiedliło się wiele setek polskich emigrantów przybyłych tu w ramach tzw. emigracji solidarnościowej i najnowszej, tj. po 1989 roku, kiedy Polska odzyskała niepodległość i suwerenność.

Ludzie, którzy należeli do Solidarności w Polsce w czerwcu 1983 roku założyli i tu swoją organizację pod nazwą Solidarność w Nowej Zelandii Inc, która istniała do 2001 roku. Ogółem członkami nowozelandzkiej Solidarności było prawie 200 osób, a sympatyków było dużo więcej. Nowozelandzka Solidarność od razu przystąpiła do ujętej w statucie działalności. W lutym 1984 roku z inicjatywy Tadeuszka Trościanka założyła nawet swoje pisemko - dwumiesięcznik „Solidarność na Antypodach”, który ukazywał się bez przerwy do końca 1998 roku – łącznie 90 numerów. Poza wysyłką pisma do członków Solidarności, wiele egzemplarzy pisma wysyłano do różnych bibliotek nowozelandzkich i odbiorców na kilku kontynentach. Roczniki pisemka stanowią cenny materiał do dziejów nie tylko Solidarności na Antypodach, ale również Polonii nowozelandzkiej.

Wśród imigrantów w Auckland przybyłych po 1981 roku było bardzo dużo osób z wyższym wykształceniem. Grupa ta zapragnęła mieć własne poważne pisma. W latach 1991-95 z inicjatywy Wiesława Papierskiego i Witolda Frenkiela w Auckland ukazywał się, jako pismo Klubu Polskiego, dwutygodnik „Kraj”, redagowany przez tego drugiego, z pomocą najpierw Piekarskiego, a po jego odejściu z redakcji prof. Romana Antoszewskiego. Z początku pismo koncentrowało się prawie wyłącznie na informacjach z Polski, potem zaczęło poświęcać więcej uwagi Polakom w Nowej Zelandii (Victoria University of Wellington „Book & Print in New Zealand: A Guide to Print Culture in Aotearoa - Polish”). Pismo zostało przeniesione do Australii (Brisbane) po przeprowadzeniu się tam Witolda Frenkiela.

Kilka lat później, w kwietniu 2000 roku polski Klub Literacki w Auckland, prowadzony przez prof. Romana Antoszewskiego, wydał pierwszy i jedyny numer magazynu „Krzyż Południa” pod jego redakcją. Pismo miało być związane z jedynym w Nowej Zelandii lektoratem języka polskiego na Uniwersytecie w Auckland.

Działające w Auckland i bardzo aktywne Stowarzyszenie Polaków wydaje „Komunikat” (10 numerów rocznie), który jest wysyłany do około 100 adresów.

Polsko-angielską stronę internetową o Polakach w Nowej Zelandii utrzymuje konsul honorowy R.P. w Auckland Jan (John) Roy-Wojciechowski oraz mają polscy księża w Auckland.

Poza Auckland i Wellingtonem większe grupy Polaków z emigracji solidarnościowej osiedliły się również w dwóch największych miastach Wyspy Południowej - w Christchurch i Dunedin.

W Christchurch w latach 1984-87 (niestety jego redaktorzy nie pamiętają miesięcy) wydawany był miesięcznik „Nasza Gazeta. Pismo wydawane przez Polaków w Christchurch”. Jego redaktorami byli Jerzy Ciechanowicz i Krzysztof Pawlikowski. „Nasza Gazeta” z listopada 1986 roku w całości była poświęcona pielgrzymce papieża Jana Pawła II w Christchurch i osobie Ojca św. Obecnie Stowarzyszenie Polaków w Christchurch wydaje swój biuletyn „Wiadomości” i ma własną dwujęzyczną, bardzo estetyczną i na wysokim poziomie stronę internetową: Stowarzyszenie Polaków w Christchurch Inc. – The Polish Association in Christchurch Inc., która jest zasługą Anny Gruczyńskiej-Rhind.

Polonia w uniwersyteckim Dunedin, zgrupowana wokół powiernictwa The Polish Heritage of Otago and Southland, wydaje od 1999 roku biuletyn „Newsletter”. Obecną redaktorką jest Magda Sakowska. Powiernictwo ma własną, bardzo fachowo prowadzoną, stronę internetową: „The Polish Heritage of Otago and Southland. Newsletter”

www.pohos.eu.org .

Do Nowej Zelandii dociarały i docierają pisma polskie zza granicy, głównie z Australii i Londynu.

W latach 60. XX w. korespondentem nowozalandzkim ukazującego się w Sydney (Australia) tygodnika drukowanego „Wiadomości Polskie” był Jerzy Steinmetz. W swoich wspomnieniach pisze, że „W tym czasie na obu wyspach (Nowej Zelandii – M.K.) nie było więcej niż 60-ciu prenumeratorów (tego pisma – M.K.). Jeśli miałem brać cyfrę wellingtońską, około 600 rodzin, to 10% czytało polską prasę drukowaną w Australii. Tam ten procent nie wyglądał lepiej, tu natomiast, gdzie wszyscy byli bardziej skupieni czy zżyci, to było bardzo mało. Tłumaczono mi, że gazeta idzie z domu do domu i prawie każdy z zainteresowanych wie, co w niej było” („Pół życia na obczyźnie” Warszawa 1990).

Do Nowej Zelandii wysyłany był także „Tygodnik Polski” drukowany w Melbourne (Australia). Kiedy objąłem jego redakcję w 1974 roku do „Kiwilandu” było wysyłanych 28 egzemplarzy (wszyscy prenumeratorzy), a w 1977 roku, pomimo akcji propagandowej, liczba prenumeratorów „Tygodnika Polskiego” wzrosła tylko o 2 osoby! Chociaż „Wiadomości Polskie” przestały się ukazywać w 1996 roku, nie wzrosła liczba prenumeratorów „Tygodnika Polskiego”. I nie dlatego, że było to czy jest gorsze pismo od „Wiadomości Polskich”. Po prostu większość Polaków w Nowej Zelandii nie była i nie jest zainteresowana czytaniem prasy polskiej. Na przeszkodzie temu stała i stoi słaba znajomość języka polskiego u najmłodszych wychowanków obozu w Pahiatua, którzy, po likwidacji obozu w 1949 roku, w zasadzie wychowali się w środowisku nowozelandzkim. Ich pierwszym językiem stał się angielski i angielski jest używany w ich domach, a tylko angielski w domach małżeństw mieszanych, których jest dużo.

Poza „Tygodnikiem Polskim” wśród polskich katolików w Nowej Zelandii sprzedawanych jest ok. 100 egzemplarzy wydawanego w Sydney (Australia) „Przeglądu Katolickiego”.

Poza prasą innymi mediami polskimi były polskie programy radiowe w Wellington i Auckland, a obecnie są strony internetowe polskich organizacji w Auckland, Christchurch i Dunedin. W 1981 roku Stowarzyszenie Polaków w Wellingtonie rozpoczęło nadawanie raz w tygodniu polskiej audycji radiowej, które prowadził Marian Gorzkowski.

W 1991 roku Klub Polski w Auckland przycznił się do zorganizowania polskiego programu radiowego – Polska Fala 44 – Radio Polonia. Pierwszym redaktorem i producentem był Jacek Sylwin (w Polsce manager zespołu „Combi”. Polski program pod nazwą „Polska Fala” prowadził do 1994 roku. Po Sylwinie radio prowadzili: do 2000 roku Bogdan Nowak (organizator zimowych balów radiowych i główny sponsor audycji), a po nim Maciek Sikorski, Marian Sosna, potem jeszcze kilka osób przelotnie. Niestety, w 2002 roku radio polskie w Auckland zniknęło z anteny, gdyż nie miał kto je dalej prowadzić. Wcześniej zamilkło polskie radio w Wellingtonie. Jednak może polski program radiowy odrodzi się w Nowej Zelandii. Nie w Wellingtonie czy Auckland, ale w Christchurch na Wyspie Południowej. Pod koniec 2005 roku tamtejsze Stowarzysznie Polaków rozpoczęło bowiem starania o prowadzenie półgodzinnej audycji radiowej w języku polskim raz lub dwa razy w tygodniu w Radiu Plains FM.

Przyszłość polskich mediów w Nowej Zelandii nie przedstawia się różowo. Prawdopodobnie jak nie nastąpi większy napływ Polaków do Nowej Zelandii, za kilka czy najwyżej kilkanście lat zniknią tu w ogóle polskojęzyczne media. Najwyżej pozostaną polskie strony internetowe w języku angielskim.

Marian Kałuski, Australia, 7 marca 2006 r.

Source: PAP